Ακτινοθεραπεία: Πώς στοχεύει και καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα

Η ακτινοθεραπεία είναι μια αντικαρκινική θεραπεία που χρησιμοποιεί υψηλής ενέργειας ακτινοβολία (συνήθως ακτίνες Χ ή πρωτόνια) για να καταστρέψει ή να εμποδίσει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Η ακτινοβολία στοχεύει απευθείας στον όγκο ή στην περιοχή γύρω του, προκαλώντας βλάβες στο DNA των κυττάρων, ώστε να μην μπορούν να διαιρεθούν.

Είναι μία από τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες θεραπείες για τον καρκίνο, μόνη της ή σε συνδυασμό με χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία.

Πώς λειτουργεί η ακτινοθεραπεία

Η ακτινοθεραπεία προκαλεί βλάβες στο γενετικό υλικό (DNA) των καρκινικών κυττάρων, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να επιβιώσουν ή να αναπαραχθούν. Τα υγιή κύτταρα έχουν καλύτερη ικανότητα επιδιόρθωσης του DNA τους και μπορούν να ανακάμψουν πιο εύκολα από την ακτινοβολία.

Η θεραπεία γίνεται τοπικά, δηλαδή στοχεύει αποκλειστικά την περιοχή του σώματος όπου υπάρχει ο όγκος, περιορίζοντας τις επιπτώσεις στους γύρω υγιείς ιστούς.

Είδη ακτινοθεραπείας

Εξωτερική ακτινοθεραπεία (external beam radiation)

• Χρησιμοποιεί μηχάνημα που εκπέμπει ακτινοβολία από έξω προς τον όγκο
• Είναι η πιο συνηθισμένη μορφή και γίνεται σε πολλαπλές συνεδρίες (συνήθως καθημερινά για 4-7 εβδομάδες)

Εσωτερική ακτινοθεραπεία (βραχυθεραπεία)

• Τοποθετούνται ραδιενεργά υλικά απευθείας στον όγκο ή κοντά του
• Συχνά χρησιμοποιείται σε καρκίνο τραχήλου μήτρας, προστάτη ή μαστού

Συστηματική ακτινοθεραπεία

• Χορηγείται ραδιενεργή ουσία από το στόμα ή ενδοφλεβίως
• Η ουσία κυκλοφορεί μέσω του αίματος και στοχεύει συγκεκριμένα καρκινικά κύτταρα (π.χ. στη θεραπεία του καρκίνου θυρεοειδούς)

Σε ποιους τύπους καρκίνου εφαρμόζεται

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται ευρέως για τη θεραπεία πολλών ειδών καρκίνου, όπως:

• Καρκίνος μαστού
• Καρκίνος πνεύμονα
• Καρκίνος προστάτη
• Καρκίνος τραχήλου της μήτρας
• Όγκοι εγκεφάλου
• Καρκίνος κεφαλής και τραχήλου
• Καρκίνοι του δέρματος
• Μεταστάσεις σε οστά ή εγκέφαλο

Πότε εφαρμόζεται

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί:

• Προεγχειρητικά, για τη συρρίκνωση όγκου
• Μετεγχειρητικά, για εξάλειψη υπολειπόμενων καρκινικών κυττάρων
• Ως κύρια θεραπεία, όταν η χειρουργική δεν είναι δυνατή
• Για παρηγορικούς σκοπούς, σε προχωρημένα στάδια για ανακούφιση από πόνο ή συμπτώματα

Πώς γίνεται η διαδικασία

Προετοιμασία

• Πραγματοποιείται σχεδιασμός με αξονική τομογραφία (CT) ή MRI, για ακριβή εντοπισμό του όγκου
• Καθορίζεται η γωνία, η ένταση και η διάρκεια της ακτινοβολίας

Συνεδρίες

• Διαρκούν λίγα λεπτά, χωρίς πόνο ή επαφή
• Η θεραπεία γίνεται σε εξωτερικό ιατρείο, χωρίς ανάγκη νοσηλείας

Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες

Οι παρενέργειες εξαρτώνται από:

• Την περιοχή που ακτινοβολείται
• Την ένταση και διάρκεια της θεραπείας
• Την ανταπόκριση του οργανισμού

Συχνές παρενέργειες:

• Κόπωση
• Ερεθισμός δέρματος στην ακτινοβολημένη περιοχή (κοκκινίλα, ξηρότητα)
• Τριχόπτωση (μόνο στην περιοχή που ακτινοβολείται)
• Προβλήματα πέψης ή εντερικές διαταραχές (σε ακτινοβολία κοιλιακής χώρας)
• Δυσκολία στην κατάποση ή φλεγμονή στόματος (σε ακτινοβόληση τραχήλου)

Οι περισσότερες παρενέργειες υποχωρούν λίγες εβδομάδες μετά το τέλος της θεραπείας.

Συμβουλές για ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία

• Ενημερώστε το ιατρικό προσωπικό για οποιοδήποτε σύμπτωμα ή ενόχληση
• Φροντίστε το δέρμα σας με κατάλληλα ενυδατικά προϊόντα
• Διατηρήστε καλή ενυδάτωση και διατροφή
• Ξεκουραστείτε επαρκώς και αποφύγετε την υπερκόπωση
• Αποφύγετε έκθεση στον ήλιο στην ακτινοβολημένη περιοχή