Πέτρες στα νεφρά: Λιθίαση νεφρού: Αναλυτικός οδηγός για τα αίτια, τα συμπτώματα, τη διάγνωση, τη θεραπεία και την πρόληψη

Η λιθίαση του νεφρού – ή αλλιώς οι γνωστές «πέτρες στα νεφρά» – είναι μία από τις πιο κοινές παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος. Πρόκειται για τη δημιουργία συμπαγών λίθων από άλατα και πρωτεΐνες, που σχηματίζονται στα νεφρά και μπορούν να μετακινηθούν στις ουροφόρους οδούς, προκαλώντας πόνο, απόφραξη ή ακόμα και σοβαρές επιπλοκές. Αν και συχνά είναι ασυμπτωματικοί, οι λίθοι αυτοί μπορεί να προκαλέσουν εξαιρετικά επώδυνες καταστάσεις όπως οι κολικοί νεφρού.

Ορισμός: Τι είναι ο νεφρικός λίθος;

Ο νεφρικός λίθος είναι μία σκληρή, κρυσταλλική μάζα που σχηματίζεται στους νεφρούς από άλατα και πρωτεΐνες που φυσιολογικά θα έπρεπε να αποβληθούν με τα ούρα. Η ιατρική ονομασία του φαινομένου είναι λιθίαση ή ουρολιθίαση και αναφέρεται στη δημιουργία λίθων στο ουροποιητικό σύστημα. Όταν ο λίθος βρίσκεται στο νεφρό ονομάζεται νεφρολιθίαση, ενώ αν εντοπίζεται στην κύστη ή στον ουρητήρα, ονομάζεται κυστική ή ουρητηρική λιθίαση αντίστοιχα.

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι λίθων είναι:

• Οξαλικοασβεστικοί λίθοι: σχετίζονται με υπερκορεσμό των ούρων σε οξαλικό ασβέστιο.
• Φωσφορικοασβεστικοί λίθοι: από φωσφορικό ασβέστιο.
• Λίθοι ουρικού οξέος: λόγω υπερουριχουρίας ή όξινου pH στα ούρα.

Πώς δημιουργούνται οι λίθοι

Οι λίθοι σχηματίζονται όταν ορισμένα απόβλητα των ούρων, όπως άλατα ασβεστίου ή οξαλικά, συγκεντρώνονται σε υψηλές ποσότητες και δεν αποβάλλονται κανονικά. Σε περιβάλλον με ανεπαρκή υγρά ή με ανισορροπία στο pH, αυτά τα συστατικά κρυσταλλώνονται, προσκολλώνται μεταξύ τους και σχηματίζουν πέτρες. Αν οι λίθοι αυτοί μπλοκάρουν τη ροή των ούρων, προκαλούν στασιμότητα και διάταση του νεφρού (υδρονέφρωση), με έντονες οσφυαλγίες.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

• Αφυδάτωση: Η ελλιπής πρόσληψη υγρών κάνει τα ούρα πιο συμπυκνωμένα και ευνοεί τον σχηματισμό λίθων.
• Διατροφή: Υψηλή κατανάλωση ζάχαρης, αλατιού, πρωτεϊνών και τροφών πλούσιων σε ασβέστιο και οξαλικά (όπως κακάο, ξηροί καρποί, σπανάκι, ραβέντι).
• Μη ισορροπημένη δίαιτα: Η υπερκατανάλωση μεταποιημένων τροφών συμβάλλει στην εμφάνιση λίθων.
• Ορισμένες παθήσεις: όπως υπερπαραθυρεοειδισμός, ουρική αρθρίτιδα.
• Φάρμακα και γενετικοί παράγοντες.

Συμπτώματα της λιθίασης

Η λιθίαση μπορεί να είναι ασυμπτωματική ή να προκαλεί σοβαρά συμπτώματα:

• Οξύς πόνος στην οσφύ (κολικός νεφρού): εντοπίζεται στη μέση και μπορεί να αντανακλά στη βουβωνική χώρα, στα γεννητικά όργανα ή την κάτω κοιλιακή χώρα.
• Ναυτία και εμετοί: συχνά συνοδεύουν την κρίση πόνου.
• Αιματουρία: παρουσία αίματος στα ούρα.
• Συχνουρία, κάψιμο κατά την ούρηση.
• Πυρετός και ρίγη: υποδηλώνουν λοίμωξη.
• Αίσθηση βάρους στην κάτω κοιλιά.

Διάγνωση

Η διάγνωση περιλαμβάνει:

• Ιατρική αξιολόγηση με φυσική εξέταση και ιατρικό ιστορικό.
• Απεικονιστικός έλεγχος:
  • Υπερηχογράφημα και ακτινογραφία.
  • Αξονική τομογραφία: θεωρείται η πιο αξιόπιστη μέθοδος.
• Ανάλυση ούρων: για ανίχνευση αίματος, μικροβίων, pH και κρυστάλλων.

Αντιμετώπιση και θεραπεία

Φυσική αποβολή του λίθου

• Ενυδάτωση: αυξημένη πρόσληψη υγρών.
• Αντιφλεγμονώδη και αναλγητικά: για τον πόνο.
• Φαρμακευτική υποβοήθηση: χρήση α-αναστολέων (ταμσουλοσίνη) ή αναστολέων διαύλων ασβεστίου.

Επεμβατική θεραπεία

• Λιθοτριψία εξωσωματική (LEC): αποσύνθεση του λίθου με κύματα σοκ – ανώδυνη διαδικασία διάρκειας ~45 λεπτών.
• Ουρητηροσκόπηση: ενδοσκοπική διάσπαση ή απομάκρυνση λίθου.
• Χειρουργική παρέμβαση: για λίθους >10mm ή μη αποβαλλόμενους μετά από 6 εβδομάδες.

Πρόληψη

Η πρόληψη είναι καθοριστική για την αποφυγή υποτροπών:

• Καθημερινή πρόσληψη νερού: τουλάχιστον 2-2,5 λίτρα ημερησίως.
• Διατροφική ισορροπία: αποφυγή υπερβολών σε αλάτι, ζάχαρη, ασβέστιο, οξαλικά και ζωικές πρωτεΐνες.
• Αποφυγή στενών ρούχων, προτίμηση σε βαμβακερά εσώρουχα και υγιεινή χωρίς υπερβολές.
• Τακτικός έλεγχος: ιδιαίτερα σε άτομα με ιστορικό λιθίασης.

Συχνές ερωτήσεις

Πώς καταλαβαίνω ότι έφυγε ο λίθος;Δεν υπάρχει σίγουρος τρόπος χωρίς ιατρικό έλεγχο. Συνήθως συνοδεύεται από ξαφνική ανακούφιση στον πόνο ή παρατήρηση του λίθου στα ούρα.

Πόσος χρόνος χρειάζεται για την αποβολή;Μικροί λίθοι (έως 6mm) αποβάλλονται συνήθως σε 1-6 εβδομάδες. Μεγαλύτεροι λίθοι μπορεί να χρειαστούν μήνες ή επεμβατική παρέμβαση.

Είναι επικίνδυνοι οι λίθοι;Οι περισσότεροι αποβάλλονται φυσικά, αλλά εάν μείνουν αδιάγνωστοι ή προκαλέσουν απόφραξη, μπορεί να οδηγήσουν σε λοίμωξη ή νεφρική βλάβη.