Προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS) και προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (PMDD)

Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS) και η προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (PMDD) είναι δύο καταστάσεις που σχετίζονται με τον γυναικείο κύκλο και επηρεάζουν σημαντικά τη σωματική και ψυχική υγεία. Ενώ το PMS είναι εξαιρετικά κοινό και αντιμετωπίσιμο με απλές παρεμβάσεις, η PMDD αποτελεί μια σοβαρότερη μορφή με έντονα ψυχολογικά συμπτώματα που συχνά απαιτεί ιατρική παρέμβαση.

Τι είναι το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS)

Το PMS περιγράφει ένα σύνολο σωματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων που εμφανίζονται λίγες ημέρες έως δύο εβδομάδες πριν από την έμμηνο ρύση και υποχωρούν με την έναρξή της. Εκτιμάται ότι το 75-85% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας εμφανίζουν κάποια μορφή PMS.

Συχνά συμπτώματα

Τα συμπτώματα διακρίνονται σε σωματικά και συναισθηματικά:

• Φούσκωμα και κατακράτηση υγρών
• Πόνος στο στήθος
• Κεφαλαλγία
• Αλλαγές στη διάθεση: ευερεθιστότητα, λήθαργος, θλίψη
• Αυξημένη όρεξη, ιδιαίτερα για γλυκά ή αλμυρά
• Δυσκοιλιότητα ή διάρροια
• Ακμή
• Διαταραχές ύπνου

Τα συμπτώματα είναι επαναλαμβανόμενα και σχετίζονται με τη φάση του κύκλου, αλλά η έντασή τους ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα.

Τι είναι η προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (PMDD)

Η PMDD είναι μια πιο σοβαρή, ψυχολογικά επιβαρυντική μορφή του PMS και αναγνωρίζεται ως ψυχιατρική διαταραχή. Επηρεάζει περίπου το 3-8% των γυναικών. Τα ψυχολογικά συμπτώματα είναι τόσο έντονα που παρεμποδίζουν τη λειτουργικότητα και την κοινωνική ή επαγγελματική ζωή.

Συμπτώματα PMDD

• Έντονο άγχος, θυμός ή κρίσεις πανικού
• Καταθλιπτική διάθεση ή απόγνωση
• Απώλεια ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες
• Εκρηκτική ευερεθιστότητα ή σύγκρουση με άλλους
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Έντονη κόπωση
• Σκέψεις αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονίας (σε σοβαρές περιπτώσεις)

Τα σωματικά συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια με του PMS, αλλά δεν είναι τα κυρίαρχα.

Πιθανές αιτίες και επιβαρυντικοί παράγοντες

Οι ακριβείς αιτίες δεν είναι πλήρως κατανοητές, όμως πιθανολογούνται:

• Ορμονικές διακυμάνσεις (οιστρογόνα και προγεστερόνη) μετά την ωορρηξία
• Νευροχημικές ανισορροπίες, κυρίως σεροτονίνης
• Γενετική προδιάθεση
• Στρες, έλλειψη ύπνου και διατροφή πλούσια σε ζάχαρη και αλάτι

Η PMDD σχετίζεται συχνότερα με γυναίκες που έχουν ιστορικό κατάθλιψης ή αγχώδους διαταραχής.

Διάγνωση PMS και PMDD

Δεν υπάρχει ειδική αιματολογική ή απεικονιστική εξέταση για τη διάγνωση. Η διάγνωση βασίζεται κυρίως:

• Στην καταγραφή των συμπτωμάτων για τουλάχιστον 2-3 κύκλους
• Στην εξαφάνιση των συμπτωμάτων με την έναρξη της περιόδου
• Στον αποκλεισμό άλλων διαταραχών όπως η κατάθλιψη ή το άγχος (σε μη περιοδική μορφή)

Το ημερολόγιο συμπτωμάτων είναι βασικό εργαλείο για τη διάγνωση και παρακολούθηση της θεραπείας.

Αντιμετώπιση του PMS

Στις περισσότερες περιπτώσεις το PMS αντιμετωπίζεται με απλά και μη φαρμακευτικά μέσα:

Τρόπος ζωής

• Καθημερινή άσκηση
• Ισορροπημένη διατροφή (χαμηλή σε ζάχαρη, αλάτι και καφεΐνη)
• Αποφυγή αλκοόλ και κάπνισμα
• Επαρκής ύπνος και μείωση του στρες

Συμπληρώματα διατροφής

• Μαγνήσιο
• Βιταμίνες Β6 και Β12
• Ασβέστιο
• Ιχθυέλαια (Ω3 λιπαρά)

Φαρμακευτική αγωγή (όταν χρειάζεται)

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (π.χ. ιβουπροφαίνη) για πόνους
• Ορμονική αγωγή (αντισυλληπτικά χάπια) για ρύθμιση ορμονικών διακυμάνσεων
• Αντικαταθλιπτικά (σε σοβαρές περιπτώσεις PMS με κυρίαρχα ψυχολογικά συμπτώματα)

Αντιμετώπιση της PMDD

Η PMDD απαιτεί πιο στοχευμένη και, συχνά, ψυχιατρική προσέγγιση.

Φαρμακευτικές επιλογές

1. SSRIs (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης)
   • π.χ. φλουοξετίνη, σερτραλίνη
   • Δρουν τόσο στα ψυχολογικά όσο και στα σωματικά συμπτώματα
   • Μπορούν να χορηγούνται καθημερινά ή μόνο στη δεύτερη φάση του κύκλου
2. Αντισυλληπτικά χάπια
   • Μπορούν να σταθεροποιήσουν τις ορμονικές διακυμάνσεις
3. Αγωνιστές GnRH (τεχνητή εμμηνόπαυση)
   • Σε σοβαρές περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται αλλού
4. Ψυχοθεραπεία
   • Ιδιαίτερα η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) βοηθά στον έλεγχο των αρνητικών σκέψεων

Πότε να απευθυνθείτε σε γιατρό

• Όταν τα συμπτώματα διαταράσσουν τη δουλειά, την οικογένεια ή την κοινωνική ζωή
• Όταν υπάρχει συχνό κλάμα, κρίσεις πανικού ή κατάθλιψη
• Αν υπάρχουν σκέψεις αυτοτραυματισμού ή απόγνωσης

Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποτρέψει επιπλοκές και να βελτιώσει σημαντικά την καθημερινότητα της γυναίκας.