Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ): Κατανοώντας τις εμμονές και τους καταναγκασμούς

Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ιψδ)

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την παρουσία εμμονών (επαναλαμβανόμενων, ανεπιθύμητων σκέψεων) και καταναγκασμών (συμπεριφορών ή τελετουργιών που το άτομο νιώθει την ανάγκη να επαναλαμβάνει για να μειώσει το άγχος).

Η ΙΨΔ μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή, την εργασία και τις σχέσεις του ατόμου, αν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα.

Ποιες είναι οι εμμονές

Οι εμμονές είναι επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που προκαλούν έντονο άγχος ή δυσφορία. Κάποια κοινά παραδείγματα είναι:

• Φόβος μόλυνσης από μικρόβια ή ιούς

• Εμμονή με την τάξη, τη συμμετρία ή την ακρίβεια

• Φοβίες για ατυχήματα ή λάθη που μπορεί να προκαλέσουν κακό σε άλλους

• Επαναλαμβανόμενες αμφιβολίες, όπως “Ξέχασα να κλείσω το μάτι της κουζίνας;”

Οι σκέψεις αυτές δεν είναι απλές ανησυχίες αλλά κατακλύζουν το άτομο, ακόμη κι όταν αναγνωρίζει ότι είναι υπερβολικές ή παράλογες.

Τι είναι οι καταναγκασμοί

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες πράξεις ή νοητικές τελετουργίες που εκτελούνται σε μια προσπάθεια να μειωθεί το άγχος που προκαλείται από τις εμμονές. Συχνά περιλαμβάνουν:

• Συχνό πλύσιμο των χεριών ή καθαρισμό αντικειμένων

• Έλεγχο πραγμάτων πολλές φορές (πόρτες, διακόπτες, συσκευές)

• Επαναλαμβανόμενες μετρήσεις ή προσευχές

• Επαναφορά αντικειμένων σε συμμετρική ή “σωστή” θέση

Αν και οι καταναγκασμοί προσωρινά μειώνουν το άγχος, στην πραγματικότητα τροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο της διαταραχής.

Πώς διαγιγνώσκεται η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Η διάγνωση της ΙΨΔ γίνεται από ψυχολόγο ή ψυχίατρο μέσα από:

• Συνέντευξη σχετικά με τα συμπτώματα

• Καταγραφή της έντασης και της συχνότητας των εμμονών και καταναγκασμών

• Αξιολόγηση του κατά πόσο τα συμπτώματα επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα

Η πρώιμη διάγνωση και παρέμβαση είναι καθοριστικές για την επιτυχή διαχείριση της διαταραχής.

Ποιες είναι οι αιτίες της ιψδ

Η ΙΨΔ δεν έχει μία μόνο αιτία. Οι ειδικοί θεωρούν ότι προκύπτει από έναν συνδυασμό:

• Γενετικών παραγόντων: Οικογενειακό ιστορικό ΙΨΔ αυξάνει τον κίνδυνο.

• Νευροβιολογικών παραγόντων: Διαταραχές σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου.

• Ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων: Τραυματικά γεγονότα ή έντονο στρες μπορεί να λειτουργήσουν ως ενεργοποιητικοί παράγοντες.

Πώς αντιμετωπίζεται η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Ψυχοθεραπεία

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), ειδικότερα η τεχνική της Έκθεσης και Πρόληψης Αντίδρασης (ERP), θεωρείται η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την ΙΨΔ.

Στόχος: Το άτομο εκτίθεται σταδιακά στις εμμονές του χωρίς να εκτελεί τους καταναγκασμούς, ώστε να μειώσει το άγχος που προκαλούν.

Φαρμακευτική αγωγή

Ορισμένες περιπτώσεις απαιτούν τη χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων που αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται πάντα κατόπιν ιατρικής αξιολόγησης.

Υποστηρικτικές τεχνικές

• Διαχείριση άγχους μέσω χαλάρωσης και mindfulness

• Ομαδικές θεραπευτικές συνεδρίες

• Εκπαίδευση και υποστήριξη της οικογένειας για καλύτερη κατανόηση της διαταραχής

Πότε να αναζητήσετε βοήθεια

Εάν οι εμμονές ή οι καταναγκασμοί:

• Καταλαμβάνουν πολλές ώρες μέσα στην ημέρα

• Παρεμβαίνουν στην εργασία, τις σχέσεις ή άλλες σημαντικές δραστηριότητες

• Προκαλούν σημαντική δυσφορία ή απογοήτευση

τότε είναι απαραίτητο να αναζητήσετε υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας.